Teko ea Kelello bakeng sa 'dementia': Ke libaka life tse fapaneng tsa kelello?

Na hangata u iphumana u lebala hore na ke hobane'ng ha u kene ka kamoreng? Na ka linako tse ling u ba le bothata ba ho tsepamisa mohopolo mosebetsing oo u o etsang? Haeba ho joalo, u ka 'na ua thahasella tlhahlobo ea kelello. 

Liteko tsa kelello li ka thusa ho tseba lintlha life kapa life tse amanang le mohopolo, ho tsepamisa maikutlo le bokhoni ba ho nahana. Teko ea kelello e simolohile litekong tsa bohlale. Liteko tsa pele tsa bohlale li ile tsa hlahisoa mathoasong a lilemo tsa bo-1900 ho khetholla bana ba hlokang litšebeletso tsa thuto e khethehileng. Liteko tsa IQ li se li tumme haholo 'me li thehile sechaba se ikhethileng se bitsoang Mensa.

Liteko tsena li ne li atisa ho nyatsuoa ka lebaka la ho sekamela setsong le ho se bontše ka nepo bokhoni ba ’nete ba motho. Lilemong tsa bo-1960, litsebi tsa kelello tsa kelello li ile tsa qala ho hlahisa mefuta e mecha ea liteko tse etselitsoeng ho lekanya tsebo e itseng ea kelello. 

Liteko tsena li ne li sebelisetsoa ho hlahloba bokooa ba ho ithuta le mathata a mang. Kajeno, tlhahlobo ea kelello e sebelisetsoa merero e fapaneng, ho kenyelletsa ho beoa thutong, khetho ea mesebetsi le lipatlisiso. Ntle le melemo le boiketlo, ho boetse ho na le lintho tse ling tse lokelang ho nahanoa. A re hlahlobeng mahlakore ka bobeli a taba ena ka botebo.

Tlhahlobo ea Kelello ke Eng?

Teko ea kelello ke teko ea kelello e etselitsoeng ho lekanya bokhoni ba motho ba kelello le bokhoni ba hae ba kelello. Liteko tsena li sebelisoa maemong a mangata a thuto, mosebetsi, le litleleniki. Re thehile MemTrax ho leka mofuta oa mohopolo o amanang haholo le lefu la Alzheimer's le dementia.

Tlhahlobo ea mofuta ona ha ea rereloa ho hlahloba bothata bo itseng empa ke tlhahlobo ea kelello e ka hlahlobang bothata bo ka bang teng bakeng sa tlhahlobo e eketsehileng. Ho phaella moo e sebelisetsoa ho fumana hore na ho ka ba le taba ea kutloisiso sebakeng se itseng sa boko e hlokang tlhokomelo e eketsehileng. Betri e rarahaneng ea tlhahlobo ea kelello joalo ka e hahiloeng ke CogniFit - The Kelo ea Kelello Betri (CAB) e ka tseba hantle hore na ke karolo efe ea boko e ka bang le bothata. Ho ba le sesebelisoa se nepahetseng joalo ka sena ho ka ntlafatsa tsela eo lingaka li laolang bakuli ba tsona le ho lebisa tlhokomelo libakeng tsa boko tse bontšang liphello tse mpe ka meriana e itseng bakeng sa ntlafatso e ka bang teng.

Tsebo ke Eng?

Khopolo ea ho tseba ke mokhoa oa kelello oo tsebo e fumanoang le ho utloisisoa ka ho sebelisa monahano, phihlelo le kutlo. E kenyelletsa:

• Bokhoni ba ho nahana: Bokhoni ba ho nahana ka mokhoa o sa hlakang, ho inahana, le ho rarolla mathata
• Bokhoni ba ho hopola: Bokhoni ba ho boloka le ho fumana lintlha ho tsoa ho ho lahleheloa ke hlooho
• Bokhoni ba ho ela hloko: Bokhoni ba ho tsepamisa maikutlo mosebetsing le ho thibela litšitiso
• Bokhoni ba ho sebelisa puo: Bokhoni ba ho utloisisa le ho sebelisa puo e buuoang le e ngotsoeng
• Ho rarolla mathata: Bokhoni ba ho nahana ka mokhoa o sa hlakang, ho inahana, le ho rarolla mathata
• Executive function: Bokhoni ba ho rera, ho hlophisa, le ho etsa mesebetsi
• visual-spatial ability: Bokgoni ba ho lemoha le ho hlalosa tlhahisoleseding e bonahalang

Ke Liteko Tse Ling Tse Tloaelehileng Tsa Tekolo ea Kelello?

Tse latelang ke liteko tse ling tse tloaelehileng tsa tlhahlobo ea kelello tse siiloeng ke nako 'me li loketse ho nkeloa sebaka ke mesebetsi ea sejoale-joale ea khomphutha bakeng sa ho bokella lintlha tsa longitudinal:

1. The Wechsler Intelligence Scale for Children-Fifth Edition (WISC-V) ke teko ea bohlale eo hangata e sebelisoang ke bana.
2. Stanford-Binet Intelligence Scale ke teko e 'ngoe ea bohlale e atisang ho sebelisoa le bana.
3. Kaufman Assessment Battery for Children ke teko ea kelello e atisang ho sebelisoa le bana.
4. Teko ea Universal Nonverbal Intelligence Test (UNIT) ke teko ea kelello e sa hlokeng tšebeliso ea puo.
5. The Cognitive Assessment System (CAS) ke teko ea kelello e atisang ho sebelisoa le batho ba baholo.
   

Liteko tsa Kelello li Lekanya Eng?

Kelello Liteko tse tloaelehileng li lekanya bokhoni ba motho ba kelello le bokhoni. Li sebelisetsoa ho fumana hore na bothata ba ho lemoha bo ka 'na ba hloka tlhokomelo e eketsehileng. 

Liteko tsena ha se tlhahlobo ea mafu. Ho e-na le hoo, li u thusa ho etsa qeto ea hore na u hloka tlhahlobo e eketsehileng kapa hore na u na le bothata ba kelello bo hlokang tlhokomelo. 

Haeba u e-na le bothata ba ho phetha mesebetsi ea letsatsi le letsatsi kapa u amehile ka bokhoni ba hao ba kelello, e ka 'na ea e-ba bohlale ho buisana le ngaka ea hau ka ho fumana tlhahlobo ea kelello.

Liteko tsa Kelello li Laoloa Joang? 2d vs 3d

Hangata liteko tsena li etsoa ke setsebi sa kelello, setsebi sa kelello, kapa setsebi se seng se koetlisitsoeng. Motho ea etsang liteko o tla kopuoa ho qeta mesebetsi e lekanyang bokhoni bo fapaneng ba kelello.

Ho fihlela hajoale litsebi tsa kelello ha li so ka li labalabela ho fetola tlhahlobo ea kelello eo ba e sebelisang ts'ebetsong ea bona. Ho fana ka tlhahlobo ea pentšele le pampiri hang ha ketelo ha ea lekana bakeng sa ho lekanya setho se rarahaneng se kang boko haholo-holo ha pathology e ka hlaha lilemo tse mashome pele ho matšoao a pele. Re bona sena e le mokhoa oa 2d oa bothata. Mokhoa oa 3d e ka ba hore batho ba nke tlhahlobo ea kelello khafetsa e le hore matšoao a pele a bothata a ka hlaha 'me a hlokomelise mofani oa tlhokomelo e le hore phekolo e ka atleha haholoanyane. Ntle le moo, mofuta ona oa 3d o ka thusa bafuputsi ho khutlisa mathata a boko ba boenjiniere ba sebelisa AI ho fumana hore na mathata ana a kelello a qala neng.

Teko ea Kelello e Fapa Joang ho Teko ea Bohlale?

Ho na le liphapang tse 'maloa tsa bohlokoa lipakeng tsa tlhahlobo ea kelello le tlhahlobo ea bohlale:

Teko ea bohlale e lekanya bokhoni ba motho ba kelello le bokhoni ba hae.

Teko ea kelello e boetse e etselitsoe ho lekanya bokhoni ba motho ba kelello le bokhoni ba hae. Leha ho le joalo, e boetse e sebelisetsoa ho fumana hore na ho ka ba le bothata ba ho lemoha bo hlokang tlhokomelo e eketsehileng.

Teko ea bohlale e ka sebelisoa molemong oa thuto kapa mosebetsi. Teko ea kelello e boetse e sebelisetsoa merero ea thuto le mosebetsi, empa ho feta moo, liphetho tsa liteko li ka e sebelisa ho hlahloba lefu.

Teko ea bohlale e lekanya ho beha mabaka, mohopolo, le bokhoni ba ho rarolla mathata. Teko ea temoho e boetse e lekanya bokhoni bona, empa e ka boela ea lekanya tšebetso ea tsamaiso, bokhoni ba pono-sebaka, le tšebeliso ea puo.

Mpolelle Bohlokoa Ba Liteko Tsa Kelello.

Ba bohlokoa ho fumana hore na motho o na le bothata ba ho tseba hantle, joalo ka bothata bo bobebe ba kelello. Ka ho etsa tlhahlobo ea bokooa ba kelello, lingaka li ka utloisisa hamolemo ho tiea ha boemo le hore na ba ka bo phekola joang hantle. 

Tlhahlobo ea pele le kalafo ea ho holofala ha kelello ke tsa bohlokoa ho thibela boemo ho tsoela pele ho ba ntho e tebileng haholoanyane, joalo ka 'dementia'. MemTrax e 'nile ea sebelisoa ka lilemo tse fetang 30 e le teko ea ho lemoha kapele bakeng sa bothata ba nako e khutšoanyane ea ho hopola.

Ke Hobane'ng ha Batho ba Hloka Liteko tsa Kelello?

A latelang ke mabaka a tloaelehileng a etsang hore batho ba fete litekong tsa kelello:

1. Ho etsa tlhahlobo ea 'dementia' kapa mathata a mang a kelello
2. Ho lekola liphetoho tsa temoho (ho nahana, ho ithuta, le mohopolo) ha nako e ntse e ea
3. Ho thusa ho tseba sesosa sa 'dementia' kapa mathata a mang a kelello
4. Ho hlahloba mefuta e itseng ea litsebo tsa ho nahana, tse kang tlhokomelo kapa mosebetsi oa tsamaiso
5. Ho rera kalafo bakeng sa 'dementia' kapa mathata a mang a kelello ka mor'a liphetho tsa liteko
6. Ho beha leihlo litlamorao tsa kalafo ea 'dementia' kapa bokooa bo bong ba kelello
7. Ho lekola hore na motho o kotsing ea ho ba le 'dementia' kapa bokooa bo bong ba kelello.
   

Mehlala ea liteko tsa kelello ke efe?

E latelang ke mehlala e meng ea liteko tsa kelello tse ka sebelisoang:

• Liteko tse kopang mosebelisi ho hopola sehlopha sa litšoantšo, mantsoe, kapa lintho tse ling tse susumetsang
• Lipotso tse hlahlobang mekhoa ea batho ea letsatsi le letsatsi, hore na ba ikutloa joang ka bophelo ba bona, le hore na baratuoa ba bona ba tlaleha boemo ba bona ba kelello joang.
• Mesebetsi e rarahaneng ea ho rarolla mathata e ka etsang hore basebelisi ba fetole ntho e itseng, ba tsebe phapang lipakeng tsa lintho tse susumetsang, le ho leka meeli ea libaka tse fapaneng tsa temoho.
• Mesebetsi ea ho taka e ka etsang hore motho a toroe oache, setšoantšo, kapa ntho e bonolo e le hore mongolo o ka hlahlojoa ke setsebi sa kelello se tsamaisang tlhahlobo.

Sephetho se Ntle sa Teko ea Kelello ke Efe?

E ipapisitse le tlhahlobo e etsoang le palo ea batho e hlahlojoang. Mohlala, lintlha tse 26 kapa ho feta ho MoCA li nkuoa li tloaelehile. Lintlha tsa 23-25 ​​li nkuoa e le bokooa ba kelello bo bobebe, 'me lintlha tse 22 kapa tlase li nkuoa e le dementia. 

Leha ho le joalo, tlhahlobo ea kelello ke karolo e le 'ngoe feela ea tlhahisoleseling e lokelang ho nahanoa ha ho etsoa tlhahlobo. Lintlha tse kang histori ea bongaka le matšoao le tsona li lokela ho nkoa.

Na ho na le Liteko tsa Mahala tsa Matla a Kelello?

Ee, ho na le litharollo tsa mahala tsa mathata a kelello a fumanehang inthaneteng. Ho bohlokoa ho utloisisa hore liteko tsena e ka ba tse sa nepahalang kapa tse sa tšepahaleng. Haeba u amehile ka bophelo bo botle ba kelello, ho molemo ho bona ngaka kapa setsebi se seng sa tlhokomelo ea bophelo bakeng sa tlhahlobo. Mehlala e meng ea liteko tsa mahala tsa matla a kelello ke:

MemTrax Teko ea Khopolo:

Melemo ea Tlhahlobo ea Kelello ke Efe?

E latelang ke e meng ea melemo ea tlhahlobo ea kelello:

Lekola Liphetoho Tsebong:

E thusa tlhahlobong ea pele le kalafo ea bokooa ba kelello, e leng bohlokoa ho thibela tsoelo-pele ho ntho e matla haholoanyane, joalo ka 'dementia'.

Botsitso ba Kelello:

Teko ea kelello e boetse e thusa ho ntlafatsa botsitso ba kelello. Mohlala, tlhahlobo ea memori ea MemTrax ke teko ea tlhahlobo bakeng sa bokooa bo bobebe ba kelello. E thusa mosebelisi ho tseba ts'ebetso ea bona ea kelello le ho sebetsa ho eona ho e ntlafatsa. Teko e kang ena lumella mosebelisi ho ngola lintlha tsa bona mme o shebelle liphetoho tse ka bang teng ha nako e ntse e ea.

Mabaka a Kotsi:

E thusa ho khetholla maemo a kotsi bakeng sa ho fokotseha ha kelello le 'dementia'. Ka mohlala, Teko ea ho Etsa Litsela ke tekanyo ea mosebetsi oa tsamaiso. E ka thusa ho tseba batho ba kotsing ea khatello ea maikutlo e sa tsitsang le 'dementia'.

Hlokomela Liphello Tsa Kalafo:

E thusa ho beha leihlo litlamorao tsa kalafo bakeng sa mathata a kelello, joalo ka 'dementia' kapa lefu la Alzheimer's. Mohlala, Alzheimer's Disease Assessment Scale-cognitive subscale (ADAS-cog) e sebelisoa ho beha leihlo liphetoho tsa temoho ho batho ba nang le lefu la Alzheimer. Liteko tsena tsa khale ke tsa lilemo tsa bo-1980 'me li lokela ho nkeloa sebaka ke liteko tsa morao-rao tsa khomphutha.

Teko ea Mahala ea Matla a Kelello:

Ee, ho na le liteko tse 'maloa tsa mahala tsa bokhoni ba kelello tse fumanehang inthaneteng. Haeba u amehile ka bophelo bo botle ba kelello, ho molemo ho bona ngaka.

Mang a Mathata a Liteko tsa Bokhoni ba Kelello ke Mang?

Liteko tsa bokhoni ba kelello li na le mathata a mang, a latelang:

Liteko tsa kelello li ka bitsa chelete e ngata. Ka mohlala, Alzheimer's Disease Assessment Scale-cognitive subscale (ADAS-cog) e bitsa chelete e ka bang $350.

Liteko tsa kelello li ka nka nako. MoCA e nka metsotso e ka bang 30 ho qeta. Teko ea kelello e ka 'na ea se ke ea nepahala kapa ea tšepahala, haholo-holo haeba e phethoa ntle le tlhokomelo ea setsebi sa tlhokomelo ea bophelo.

Teko ea kelello e kanna ea se khone ho bona mefuta eohle ea bokooa ba kelello. Ka mohlala, Tlhahlobo ea Naha ea Mental Mental (MMSE) e ka 'na ea se ke ea khona ho lemoha bokooa bo fokolang ba kelello. MMSE le eona e siiloe ke nako haholo 'me e emetse mafapha a lipatlisiso a sa khoneng ho amohela mahlale a macha joalo ka tlhahlobo ea memori ea inthaneteng ea MemTrax.

Teko ea kelello e kanna ea se khone ho bona mehato ea pele ea khatello ea kelello. Ka mohlala, Trail Making Test e ka 'na ea se ke ea khona ho bona mehato ea pele ea ho fokotseha ha kelello.

Teko ea kelello e kanna ea se khone ho lemoha mefuta eohle ea 'dementia'. Mohlala, Lewy Body Dementia Association's cognitive Screening Test (LBDA-cog) e kanna ea se khone ho lemoha mefuta eohle ea 'dementia'.

Hobaneng ha MemTrax e le tlhahlobo e ntle ka ho fetisisa ea kelello

Qetellong, teko ena ea kelello e na le melemo e itseng 'me ke tsela ea ho ba le teko ea ho hlahloba batho ba bangata lefatšeng ka bophara eo batho ba ka e sebelisang mahala kaha ke litšoantšo tse ntle tse fetoletsoeng ka lipuo tse 120+. Haeba u amehile ka bophelo bo botle ba kelello, ho molemo ho bona ngaka kapa setsebi se seng sa tlhokomelo ea bophelo bakeng sa tlhahlobo. Teko ea memori ea MemTrax e lekanya mofuta oa mohopolo oa nakoana o amanang haholo le lefu la Alzheimer's le dementia.

Tlhahlobo ea kelello e ka 'na ea se ke ea lemoha mefuta eohle ea bokooa ba kelello, empa e ka thusa ho hlahloba kapele le kalafo. A teko ea kelello e ka boela ea thusa ho tseba mabaka a kotsi bakeng sa ho fokotseha ha kelello le 'dementia'. Re tšepa hore sehlooho sena se u thusitse. Haeba u na le lipotso tse ling ikutloe u lokolohile ho ikopanya le rona leqepheng la rona.