Ituaiga Eseese o Mafaufauga

ituaiga eseese o manatua, ituaiga fai'ai

E tolu ituaiga o manatuaga: pupuu, umi, ma lagona. O ituaiga manatuaga ta'itasi e 'ese'ese le fa'amoemoe, ma e taua mo mafua'aga 'ese'ese. Seʻi o tatou suʻesuʻeina auʻiliʻili ituaiga taʻitasi o manatua, ma faʻamatala pe faʻafefea ona aoga. O le a tatou talanoa foi e uiga i le taua o ituaiga taʻitasi o manatuaga, ma tuʻuina atu faʻataʻitaʻiga e fesoasoani e faʻaalia ai pe faʻapefea ona faʻaaogaina.

O a ituaiga eseese o manatuaga?

O le mea lilo ia tagata o loʻo suʻesuʻeina pea le manatua, ma e tele mea tatou te le iloa. Ae ui i lea, o nisi mea ua maua e uiga i le auala e galue ai le manatua.

One mea taua ia malamalama e uiga i le manatua o le tagata e le na o se vaega e tasi. O le manatua e faia moni lava i vaega eseese, e tofu lava ma a latou galuega fa'apitoa. O nei vaega e aofia ai le hippocampus, le cerebellum, ma le cortex.

E iloa e tagata suʻesuʻe mea e manatua e tagata ma ana faiga ae o lo'o tumau pea le le malamalama pe fa'afefea ona teuina ma manatua fa'amaumauga i le fai'ai. I lenei tusiga tatou te suʻesuʻeina ituaiga eseese o le malamalama ma taʻiala mo le faʻataʻitaʻiga pe faʻapefea ona tatou faʻafanua le faiga ole fai'ai mo le manatua. Le tele talitonu tagata i le i ai o ni nai ituaiga o manatua ae o nisi e manatu o lona manatua puupuu ma le umi umi.

Se'i fa'aalu sina taimi e su'esu'e ai le tele o faiga manatua fa'ailoa mai i le 2022: manatua fa'alogo, manatua ata, manatua su'ega, manatua fa'ata'ita'iga, manatua fa'ailoga, manatuaga echoic, manatuaga muamua ma lona lua, manatuaga episodic, manatua va'aia va'aia, manatua fa'alogo, manatua mafaufau, manatua le mafaufau, manatua semantic, manatua haptic, manatua pu'upu'u, manatua fa'atasi, manatua le tumau, manatua fa'ailoa, manatua manatua, manatua va'ai, manatua umi, manatua eidetic, manatua olfactory, tulaga masani Pavlovian, lomitusi Konrad Lorentz, fa'amuta omea (slot machines BF Skinner), tofo aversion (Garcia).

Ituaiga Eseese o Mafaufauga

O lo'o i ai fete'ena'iga su'esu'ega i le fanua atoa o su'esu'ega manatua i luga o le fausaga ma le faʻatulagaina o nei vaega manatua o lea o le a ou lisiina iinei i se auala semi-faʻatulagaina. O le taimi nei i-tau i suʻesuʻega e faʻaalia ai le tele o lavelave o le mafaufau tagata, o se tasi o o tatou tuaoi e le'i mauaina.

Laasaga o manatuaga: Manatu Puupuu ma Umi

Le isi metotia a malamalama manatua e ala i le malamalama i le manatua o le taimi e manatua ai. Lenei auala e fautua mai ai i le mafaufau lagona faamatalaga e amata i manatuaga puupuu ae faaiu i manatua umi.

Pe na'o se vaitaimi pupuu e alu ai le manatua mai le teuina mo taimi pupuu i le teuina mo taimi umi? O le manatua o le manatua e matua manaia pe a e suʻeina faiga e pulea ai i le fanaina o piliona o neu i totonu o tatou faiʻai..

Ae le o faʻamatalaga uma e pasi atu i le faʻaogaina o faʻamatalaga ma le faʻagasologa o le mafaufau i le tulaga mulimuli, o le isi mea na tuʻu e mou atu e pei o ni manatuaga le tumau. O le fa'afefea ona fa'agaioiina fa'amaumauga e fa'atatau i le auala e maua ai fa'amatalaga i le pu'upu'u le umi ole manatua.

O manatuaga o le Peraimeri, e taʻua foʻi o le manatua puupuu, o le manatua lea tatou te faʻaogaina e teu ai faʻamatalaga mo se taimi puupuu. O lenei faʻamatalaga e mafai ona avea ma soʻo se mea mai se numera telefoni i faʻamatalaga o se talanoaga. O le tele o fa'amatalaga i manatuaga muamua e leiloa i totonu o minute po'o itula, e ui lava o nisi fa'amatalaga e mafai ona taofia mo se aso.

Manatua lona lua, e taʻua foi o le manatua umi, o le manatua lea tatou te faʻaogaina e teu ai faʻamatalaga mo se taimi umi. O nei fa'amatalaga e mafai ona avea ma so'o se mea mai le igoa o la tatou fagafao muamua i le aso na tatou fananau mai ai. O le tele o fa'amatalaga i le manatua lona lua e fa'atumauina tumau.

O le manatua maualuga o se ituaiga manatua e manatu e umi atu nai lo manatua lona lua. Ua fa'ailoa mai e fa'apea e mafai ona nafa ma le mafaufau maualuga ma nisi o ituaiga o malamalama e pei o le poto po'o le poto fa'auiga. Peita'i, e leai se fa'amaoniga fa'asaienisi i le taimi nei e lagolagoina ai le manatuaga maualuga.

O le manatu o le manatua maualuga e manaia, o se ituaiga o manatua e manatu e sili atu le umi nai lo manatua lona lua. Ae ui i lea, o nisi tagata suʻesuʻe e talitonu o mafaufauga maualuga e mafai ona nafa ma nisi ituaiga o malamalama, e pei o le malamalama e uiga i manatu faʻapitoa.

O le malamalama fa'asinomaga e faasino i lo tatou malamalama i le uiga ma le fa'aogaina o upu, ma e manatu e teuina i totonu o le fai'ai i se nofoaga ese mai manatua episodic.

Ituaiga manatua: Aoao atili e uiga i ituaiga eseese o manatuaga

E mafai ona matuā eseese mea e manatua. E tele mea e le malamalama ai saienitisi e uiga i le malamalama o le tagata. Se'i su'esu'e ituaiga ta'itasi o faiga fa'amanatu a le tagata ma taumafai e maua se malamalamaga sili atu pe fa'apefea a tatou galuega fai'ai.

Manatua mo taimi pupuu

O le tele o fa'amatalaga e o'o atu i le mafaufau o le fai'ai e galo, ae o fa'amatalaga tatou te taula'i i ai, ma se fa'amoemoe mo le manatua, e mafai ona pasi atu i manatuaga puupuu. Mafaufau i le faitau afe o faʻasalalauga, tagata, ma mea na tutupu e te faʻaalia i aso uma, e matua tele naua faʻamatalaga e taofi. Manatu mo taimi pupuu - STM po'o le Manatu Puupuu - o se manatua e mafai ona taofia ai fa'amaumauga laiti mo ni nai sekone pe itiiti.

Manatua mo sina taimi e le teuina fa'amatalaga tumau, ona faatoa mafai lea ona fa'agasolo ma fa'agaioiga e fa'aaogaina e malamalama ai, suia, fa'amatala ma teu fa'amatalaga i le manatua (SM) e ta'ua o le manatua galue.

Manatu puupuu ma manatua galuega

Mo taimi pupuu ma galue manatua e fesuia'i i le tele o auala ma e fa'asino uma i le teuina o fa'amaumauga mo ni taimi pupuu. Ae peitai, galue O le manatua e ese mai lona natura mai le manatua puupuu i lena manatuaga galue e manaʻomia tele le teuina o faʻamatalaga mo sina taimi. suia

I manatuaga pu'upu'u e fa'aaogaina se igoa po'o se fa'amaumauga fa'ailoa e fa'agasolo ai se numera o fa'amatalaga po'o isi fa'amatalaga ma le iloa ma fa'amaumau. Ona teuina lea o le faila e fai ma manatua umi pe mafai foi ona tape.

Manatua Episodic

O manatuaga a se tagata i se mea na tupu ("vaega" na o'o i ai se tagata) a'o latou olaga o ni manatuaga fa'apitoa. E fa'ailoa mai ai fa'amatalaga mai le auala na e 'ai ai i lagona e te lagona a'o e talanoa e uiga i se mafutaga vavalalata.

O manatuaga e sau mai manatuaga episodic atonu talu ai nei, sefulu tausaga. O le isi manatu fa'apea o le autobiographical memory, o le manatua lea o fa'amatalaga o lo'o iai i tala fa'asolopito o olaga o tagata.

O mafaufauga pupuu e tolu vaega taua:

  1. Le mafai ona teuina faʻamaumauga mo ni taimi pupuu.
  2. Le mafai ona fa'agasolo fa'amatalaga o lo'o maua ile manatua pu'upu'u.
  3. Le mafai ona suia faʻamatalaga faʻamatalaga aʻo leʻi teuina i le mafaufau galue.

E finau nisi tagata su'esu'e e lua ituaiga o manatuaga mo taimi pupuu: a. O le ituaiga muamua e taʻua muamua poʻo le galue mo taimi pupuu, lea e faʻatatau i faʻamaumauga o loʻo tatou vaʻaia ma le faʻaogaina i soʻo se taimi.

O lenei ituaiga o manatua puʻupuʻu e fa'atapula'a le gafatia (e masani lava pe tusa ma le fitu mea) ma se taimi pu'upu'u (ni nai sekone). e. O le ituaiga lona lua e taʻua o le lua poʻo le passive short-term memory, lea e faʻatatau i faʻamaumauga tatou te le o mafaufau i ai ae e mafai lava ona maua mai i la tatou faleoloa manatua. O lenei ituaiga o manatuaga mo taimi pupuu e sili atu lona malosi nai lo le manatuaga puupuu muamua ae o se taimi puupuu (nii sekone i le minute).

O le fa'aupuga ole a'afiaga ole manatua lea e fa'aalia ai se fa'aosofiaga e fa'aaafia ai le tali atu i se fa'aosofiaga mulimuli ane. I se isi faaupuga, priming o se auala e faʻagaoioia ai nisi manatua e aunoa ma le taumafai ma le iloa ia faia.

E lua ituaiga o priming:

a. fa'atama'i lagona, lea e tupu pe a aʻafia le faʻaalia o se tasi faʻaosofia le gaioiga o se isi faʻamalosi e tuʻuina atu mulimuli ane i le faiga lava e tasi (faʻataʻitaʻiga, o le vaʻaia o se upu i luga o le lau e afaina ai le saoasaoa e mafai ai ona faitau leotele lena upu).

e. semantic priming, lea e tupu pe a a'afia le tu'uina atu o se tasi fa'aosofia le fa'agaioiina o se isi fa'aosofiaga e tu'uina atu i se taimi mulimuli ane i se faiga 'ese'ese (fa'ata'ita'iga, o le fa'alogoina o se upu e a'afia ai le saoasaoa e mafai ai ona iloa va'aia lena upu).

Mafaufauga Ata

suega manatua ata

E i ai se ituaiga manatua e taʻua o le photographic memory, poʻo le eidetic memory, o le mafai lea ona manatua ata ma le manino tele. O lenei ituaiga o manatua e seasea, e tupu i le na o le 2-3% o le faitau aofaʻi.

Ua leva ona fiafia saienitisi i ata manatua ma su'esu'e tele i le fa'amoemoe o le malamalama pe faʻapefea ona galue ma pe faʻapefea ona toe faʻatusaina. O lo'o i ai pea le tele o fesili e uiga i le manatuaina o ata e le'i taliina, ae o lo'o aga'i i luma le au su'esu'e i le malamalama i lenei tomai tulaga ese.

Tagata su'esu'e e su'esu'e ata manatua ua iloa o se tomai e mafai ona aoaoina ma faaleleia. Ae peitai, e leai tagata uma e iai se manatuaga o ata e mafai ona fa'aoga lelei. O nisi tagata e faigata ona manatua mea latou te vaʻaia, aʻo isi e mafai ona manatua ata ma le manino tele.

O loʻo taumafai pea tagata suʻesuʻe e malamalama i le lavelave o le manatua o ata ma pe faʻapefea ona galue. O loʻo latou suʻesuʻeina auala eseese e faʻaleleia ai lenei tomai ma faʻamoemoe e iai se aso o le a mafai ai ona latou tatalaina uma ana mea lilo.

Manatu Fa'alogo

Echoic memory ose pu'upu'u manatua e teu mo sina taimi fa'amatalaga su'ega. O lenei ituaiga o manatua e aoga tele mo le manatuaina o numera o telefoni, mo se faʻataʻitaʻiga, aua e mafai ona toe fai leotele le numera e teu ai i le echoic memory. O faʻamatalaga o loʻo teuina i le echoic memory e masani ona manatua mo ni nai sekone, ae o nisi taimi e oʻo atu i le minute.

Echoic memory na muamua suʻesuʻeina e le American psychologist Ulric Neisser, o le na lolomiina ana sailiga i se pepa seminal i luga o le mataupu i le 1967. Talu mai lena taimi, o le tele o suʻesuʻega na faia i le echoic memory ma lona matafaioi i le malamalama o le tagata.

O mafaufauga fa'alogo e talitonuina o lo'o teuina i totonu o le su'ega su'ega, lea o lo'o i totonu o le lobe faaletino o le fai'ai. O le vaega lea o le fai'ai e nafa ma le fa'agaioiina o fa'amatalaga su'ega.

E lua ituaiga o manatua echoic:

a. manatua vave, lea e tumau mo ni nai sekone ma mafai ai ona matou teuina faʻamatalaga i se taimi umi e faʻagasolo ai

e. tuai ona manatua, lea e mafai ona tumau mo se minute ma mafai ai ona tatou manatua faamatalaga e tusa lava pe ua uma le uluai faaosofiaga.

E taua tele le manatuaina o le mafaufau mo le tele o galuega i aso uma, e pei o le faʻalogo i se talanoaga ma manatua mea na fai mai. E iai foʻi sona sao i le aʻoaʻoina o le gagana ma fesoasoani iā ​​i tatou i le faagasologa o leo o le tautala.

E tele lava mea tatou te le o faia iloa e uiga i manatua echoic, ae o suʻesuʻega i lenei autu o loʻo faʻaauau pea ma e iai le gafatia e tuʻuina atu ai faʻamatalaga i le auala e galue ai le mafaufau o le tagata.

Manatu Malamalama

O le manatua lelei o le mafai lea ona manatua faʻamatalaga e te iloa i se taimi patino. O lenei ituaiga o manatua e ese mai le manatua puupuu, lea e faasino i faʻamaumauga o loʻo e faʻaogaina nei, ma manatua umi, e faʻatatau i faʻamatalaga na e teuina mo se taimi umi.

O le manatua lelei o se ituaiga o manatuaga galue, o le fa'agasologa o le mafaufau e mafai ai ona tatou teuina mo sina taimi ma fa'aogaina fa'amatalaga io tatou mafaufau. E taua le manatua o galuega mo galuega i aso uma e pei o le faia o filifiliga, foia faafitauli, ma le mafaufau.

E lua ituaiga o manatuaga maaleale: manino (poʻo faʻamatalaga) ma le faʻamaonia (poʻo taualumaga).

Manino manatua o le ituaiga o manatua maaleale tatou te faaaogaina e manatua ai mea moni ma mea tutupu. O lenei ituaiga o manatua e teuina i totonu o tatou manatua umi ma e mafai ona toe aumai i le loto. Implicit memory, i le isi itu, o le ituaiga o mafaufau manatua tatou te faaaogaina mo tomai ma mausa. O lenei ituaiga o manatua e teuina i totonu oa tatou manatuaga puupuu ma e otometi lava ona toe maua mai.

O le eseesega i le va o le manatua manino ma le le mautonu e taua aua e fesoasoani tatou te malamalama ai pe faapefea ona tatou manatua mea. Mo se faʻataʻitaʻiga, a e tietie i se uila, o loʻo e faʻaogaina lou mafaufau le mautonu. E te le tau mafaufau pe fa'afefea ona vili pe fo'i aua o na tomai o lo'o teuina i totonu o lau fa'asinomaga

Manatu Fa'aleagaga

O le manatua fa'alilolilo o lo'o fa'amatala ai le malamalama e le'o maua ae e le mafai ona malamalama vave. Ae ui i lea, fa'amaonia manatua e matua taua lava ia i tatou talu ai e aafia tuusao a tatou amio. O mafaufauga fa'alavelave o se fua lea e iloa ai pe fa'afefea ona fa'aaafiaina a latou amio pe a latou le iloa ma le le iloa.

O le manatua fa'alilolilo o se ituaiga e masani ona fa'avasegaina i ni vasega se tolu: o le manatua fa'ata'ita'iina, fa'asologa masani fa'apitoa ma le fa'amuamua.

Manatu Faasao

Haptic memory o le mafai lea ona manatua faʻamatalaga na oʻo i le paʻi. O lenei ituaiga o manatua e taua mo galuega e pei o le laeiina o i tatou lava, kuka, ma le aveina o se taavale. Haptic memory e teuina i totonu o le somatosensory cortex, lea o loʻo i totonu o le parietal lobe o le faiʻai. O le vaega lea o le fai'ai e nafa ma le fa'agaioiina o fa'amatalaga mai le pa'u ma isi totoga lagona.

E lua ituaiga o manatuaga haptic:

a. puʻupuʻu manatua haptic, lea e tumau mo ni nai sekone ma mafai ai ona tatou manatua faamatalaga na tatou paʻi talu ai nei

e. mafaufauga haptic umi umi, lea e mafai ai ona tatou manatua faamatalaga na tatou paʻi i ai i le taimi ua tuanaʻi. E taua tele le manatua o le Haptic mo galuega i aso uma aua e fesoasoani ia i tatou e fegalegaleai ma lo tatou siosiomaga. E iai foi sona sao i lo tatou lagona o le paʻi, o le lagona lea e mafai ai ona tatou lagona mea ma o tatou paʻu.

Fa'atonuga Fa'atonu

Fa'atonuga manatua o le malamalama e le maalofia i le faiga o mea. O le nofo i lalo i luga o le uila pe a uma ona le toe taumafai ua na o se faʻataʻitaʻiga o le manatua o taualumaga.

O lenei faaupuga o loo faamatalaina ai se poto tumau ma se faatinoga i le auala e aoao ai se tomai fou—mai tomai faavae i tomai e alu ai le taimi ma taumafaiga e aoao ai ma faaleleia. O faaupuga tutusa e aofia ai le kinesthetic manatua e fa'atatau tonu ile a'afiaga ole manatua amio fa'aletino.

Kinesthetic memory o se ituaiga o faʻatonuga manatua e teuina faʻamatalaga e uiga i gaioiga o tatou tino. E aofia ai faʻamatalaga e uiga i gaioiga o o tatou maso ma le auala tatou te lagona pe a tatou gaoioi o tatou tino.

E masani lava ona maua manatuaga kinesthetic e aunoa ma se taumafaiga maaleale ma e masani lava ona toe aumai otometi (mo se faataitaiga, pe a tatou tietie i se uila, tatou te manatua otometi le lagona o le viliina ma faapaleni i luga o le uila).

Pavlovian tulaga masani o se ituaiga o manatua e tupu pe a tatou aʻoaʻo e faʻafesoʻotaʻi faʻamalosi e lua (se faʻailoga ma se taui) ina ia otometi ai ona vaʻai e le faʻailoga le taui. Mo se fa'ata'ita'iga, afai e te avatu fa'afia se mea'ai a le maile pe a uma na te fa'alogoina le tatagi o le logo, o le a iu lava ina amata ona va'ai le logo i mea'ai ma o le a amata ona faua le taifau i le leo o le logo.

Faʻavae o se ituaiga o manatua e tupu pe a fa'aalia i se tasi fa'aosofia (se upu, se ata, ma isi) fa'atupu ai le fa'apea o le a tatou manatua ai se isi fa'aosofiaga fa'atatau.

Mo se faʻataʻitaʻiga, afai e faʻaali atu ia te oe le upu "mumu", e sili atu ona e manatua le upu "apu" nai lo le upu "laupapa". E mafua ona o le upu "mumu" e muamua i le upu "apu", o se upu fesootai.

Manatu Taua

O manatuaga manino, e ta'ua fo'i o le fa'amanatu fa'ailoa, o le ituaiga manatua umi e teuina fa'amatalaga e mafai ona manatua ma le iloa. E aofia ai manatuaga o mea moni ma mea na tutupu, faʻapea foʻi ma manatuaga o mea na tutupu i le tagata lava ia.

O manatuaga manino e masani lava ona maua i se taumafaiga ma'ale'ale ma e masani ona toe maua mai e ala ile tautala pe tusitusia fa'ailoga (fa'ata'ita'iga, pe a tatou su'e se su'ega, e tatau ona tatou manatua lelei le fa'amatalaga tatou te mana'o e manatua).

Pe a iloiloina manatuaga e ala i le manatuaina e se tasi o se mea ma le iloa, matou te fuaina manatuaga manino. O mafaufauga faʻaalia e faʻatatau i faʻamatalaga poʻo mea na tutupu e faigofie ona manatua.

O le tulaga masani lea e mafai ai e se tagata ona manatua nisi o galuega poʻo mea na tutupu. Recognition memory o le mafai lea ona manatua se mea na tupu muamua. E mafai ona avea lenei mea mai le iloaina o se foliga i le manatuaina o se fati.

Manatu Le Malamalama

E tolu faiga faavae manatua le iloa: o le manatua taualumaga, le tulaga tulaga masani aafiaga ma priming.O le faiga manatua faiga o le malamalama i le auala e fai ai mea unconsciously.

E aofia ai tomai e pei o le tietie uila poʻo le aau, faʻapea foʻi ma tomai sili atu ona faigata e alu ai le taimi ma taumafaiga e aʻoaʻo ai, e pei o le taina o se mea fai musika. fa'aosofia (se fa'ailoga ma se taui) ina ia otometi ona va'ai e le fa'ailoga le taui.

Mo se fa'ata'ita'iga, afai e te avatu fa'afia se mea'ai a le maile pe a uma na te fa'alogoina le tatagi o le logo, o le a iu lava ina amata ona va'ai le logo i mea'ai ma o le a amata ona faua le taifau i le leo o le logo.

Priming o se ituaiga o manatua e tupu pe a fa'aalia i se tasi fa'aosofia (se upu, se ata, ma isi) fa'atupuina e fa'apea o le a tatou manatua se isi fa'aosofiaga fa'atatau.

Mo se faʻataʻitaʻiga, afai e faʻaali atu ia te oe le upu "mumu", e sili atu ona e manatua le upu "apu" nai lo le upu "laupapa". E mafua ona o le upu "mumu" e muamua i le upu "apu", o se upu fesootai.

Mafaufauga Maualalo

O le subconscious memory system o le iloa lea o mea tatou te iloa, ae le manatua lelei. E aofia ai ma manatuaga o mea na tutupu ae tatou te leʻi fananau mai (e pei o musika i le manava), faapea ma manatuaga na galo iā i tatou pe taofia. E masani ona maua le faiga e manatua ai lalo ifo o le mafaufau e ala i lagona ma mafaufauga nai lo le mafaufau loloto.

Toe Manatua

Manatua manatua, i le isi itu, o le mafai lea ona manatua faʻamatalaga e aunoa ma ni faʻamatalaga mai fafo. E masani ona manatu lenei mea o le "sili ona mama" ituaiga o manatua talu ai e manaʻomia ai oe toe aumai faamatalaga mai lou manatua e aunoa ma se fesoasoani.

Olfactory Memory

Olfactory memory e faasino i le manatuaina o manogi. O lenei ituaiga o manatua e masani lava ona malosi tele, ma e masani ona manatua e tagata le manogi mai lo latou laiti pe mai se mafutaga ua mavae. O manatuaga manogi e mafai i nisi taimi ona faigata ona galo, ma e masani ona faaosofia ai lagona malolosi.

Manatu Fa'alogo

Tactile memory o le mafai lea ona manatua lagona o le pa'i. E aofia ai le lanu o mea faitino, le vevela o se potu, ma le lagona o le paʻu o se tasi. O manatuaga fa'apitoa e masani ona teuina i o tatou manatuaga umi, ma e mafai ona faigata ona fa'agaloina.

Manatu Vaaia

O mafaufauga vaaia o le mafai lea ona manatua mea tatou te vaʻaia. E aofia ai le tomai e manatua ai foliga, mea faitino, ma vaaiga. O mafaufauga vaaia e masani ona malosi tele, ma e masani ona manatua e tagata ata mai lo latou laiti pe mai se mafutaga ua mavae. O manatuaga vaʻaia e mafai i nisi taimi ona faigata ona faʻagaloina, ma e masani ona faʻaosofia ai lagona malolosi.

Manatu Fa'alogo

Auditory memory o le mafai lea ona manatua mea tatou te faalogo i ai. E aofia ai le mafai ona manatua le leo o se tasi, leo o se nofoaga, ma le leo o musika. E masani ona malosi le manatua o le suʻega, ma e masani ona manatua e tagata leo mai lo latou laʻitiiti pe mai se mafutaga ua mavae. O manatuaga suʻesuʻe e mafai i nisi taimi ona faigata ona faʻagaloina, ma e masani ona faʻaosofia ai lagona malolosi.

Manatu umi

O mafaufauga umi o faiga fa'apitoa ole fai'ai e fa'aogaina e tagata e fa'atumauina ai le poto. E eseese galuega tauave. Talu ai e na o le emo o manatuaga lagona i sekone, ma manatuaga pupuu e mafai ona na o le tasi le minute, o manatuaga umi e mafai ona sau mai le mea lava e tasi na tupu i le 5 minute po o se mea na tupu i le silia ma le 20 tausaga talu ai.

O manatuaga umi e matua'i ese'ese. E masani ona malamalama ma manaʻomia o tatou faiʻai e mafaufau pea i se mea ina ia manatua ai se mea. O nisi taimi latou te le iloa ma na ona foliga mai i se setete e aunoa ma se manatua lelei.

Manatu umi - LTM poʻo le Long Memory - o se manatua e mafai ai ona teuina tumau le tele o faʻamaumauga. A tatou talanoa e uiga i manatuaga umi, e masani lava ona tatou faasino i manatuaga episodic ma semantic (silasila i lalo). Ae ui i lea, o loʻo i ai faʻamaoniga e taʻu mai ai atonu e iai ituaiga eseese o manatuaga umi, e taʻitasi ma ona uiga uiga ese.

E tele mea e tatau ona aʻoaʻoina e uiga i manatuaga umi. O nisi tagata su'esu'e o lo'o su'esu'eina ituaiga eseese o manatuaga umi (fa'ata'ita'iga, episodic, semantic, procedural, etc.), ma pe fa'afefea ona feso'ota'i le tasi i le isi. O isi o loʻo suʻesuʻe auala e faʻaleleia ai le mafaufau umi (fa'ata'ita'iga, i le fa'aogaina o masini mnemonic, fa'ateleina le fa'aosofia o le mafaufau, ma isi).

Fa'amanatuga fa'aaliga vs. Non-Declarative Memory

Manatua fa'ailoa o se ituaiga o manatua umi e aofia ai mea moni ma le malamalama. O lenei ituaiga manatua e mafai ona manatua ma le iloa, ma e masani ona faʻaaogaina e manatua ai faʻamatalaga e taua ia i tatou. Fa'amanatuga fa'amanatu e mafai ona fa'atatau i semantic (fa'atatau i le malamalama) po'o episodic (fa'atatau i aafiaga patino).

O le manatua e le faʻailoa, i le isi itu, o se ituaiga o manatuaga umi e le aofia ai mea moni poʻo le malamalama. O lenei ituaiga manatua e masani ona le iloa, ma e faʻaaogaina e manatua ai faʻamatalaga e taua ia i tatou. O manatuaga e le fa'ailoa e mafai ona fa'atino (fa'atatau i tomai) po'o lagona (fa'atatau i lagona).

Manatu Fa'aleagaga

Semantic memory o le malamalama umi e teuina e tagata. O nisi o fa'amatalaga i semantic memory e feso'ota'i ma se isi ituaiga fa'amatalaga i le mafaufau o se tagata. E ese mai i le manatuaina o leo ma lagona e na o ia lava, e mafai ona manatua e se tasi mea moni o le aso faamanatu. Semantics e mafai ona aofia ai faʻamatalaga e uiga i tagata poʻo nofoaga e leai so tatou fesoʻotaʻiga tuusaʻo poʻo se mafutaga.

Semantic memory o se ituaiga o manatua umi e teuina faʻamatalaga e uiga i le lalolagi o loʻo siomia ai i tatou. E aofia ai faʻamatalaga moni e pei o le laumua o Farani poʻo le igoa o le uluai peresitene o le Iunaite Setete. O manatuaga fa'amanino e masani lava ona maua e aunoa ma se taumafaiga fa'apitoa ma e masani ona toe maua mai (mo se fa'ata'ita'iga, pe a tatou va'ai i se ata o se maile, tatou te otometi lava ona manatu "maile").

Faʻatonuina o le faʻatulagaga (e ta'ua fo'i o le tu'ufa'atasiga o meafaigāluega) o se ituaiga o manatua e feso'ota'i ma le a'oa'oina e tupu ona o fa'ai'uga o se amio. E fa fa'avae fa'avae o le operant conditioning:

Faamalosia

O le faʻamalosia o se ituaiga o aʻoaʻoga e tupu ona o taunuuga o se amio. E fa fa'avae fa'avae o le operant conditioning:

  • faamalosiauga lelei,
  • fa'amalosi le lelei,
  • faasalaga, ma
  • faaumatiaga.

Fa'amalosia lelei e tupu pe a fa'amalosia se amio (fa'ateleina) e ala i le tu'uina atu o se fa'aosofiaga lelei. Mo se faʻataʻitaʻiga, afai e te avatu i se tasi se meaʻai i taimi uma latou te faia ai se mea e te manaʻo latou te faia, o lona uiga o loʻo e faʻaogaina le faʻamalosi lelei.

Fa'amalosia le lelei e tupu pe a fa'amalosia se amio (fa'ateleina) e ala i le aveesea o se fa'aosofiaga leaga. Mo se fa'ata'ita'iga, afai e te tu'ua le ulaina o sikaleti ona e te le mana'o e oti, o lona uiga o lo'o e fa'aogaina le fa'amalosi leaga.

Faasalaga

Fa'asalaga e tupu pe a fa'asalaina se amio (fa'aitiitia) e ala i le tu'uina atu o se fa'aosofiaga leaga. Mo se fa'ata'ita'iga, afai e te sasa lau tama i taimi uma e amio leaga ai, o lona uiga o lo'o e fa'aaoga le fa'asalaga.

faaumatiaga

Fa'aumatia e tupu pe a le toe fa'amalosia (pe fa'asalaina se amio). Mo se faʻataʻitaʻiga, afai e te tuʻuina atu i lau tama ni togafiti i taimi uma na te faia ai se mea e te manaʻo latou te faia, o lona uiga o loʻo e faʻaaogaina le faʻaumatia.

Toe faʻaleleia faʻafuaseʻi

O le toe fa'afo'isia fa'afuase'i o le toe fa'aalia lea o se amio na tape muamua pe a mae'a se vaitaimi e le'i fa'amalosia ai le amio. Mo se faʻataʻitaʻiga, afai e te tuʻuina atu i lau tama ni togafiti i taimi uma na te faia ai se mea e te manaʻo latou te faia, o lona uiga o loʻo e faʻaaogaina le faʻaumatia. Ae peita'i, afai e amata ona toe amio lelei lau tama pe a mavae ni nai aso e aunoa ma ni togafiti, o se fa'ata'ita'iga lea o le toe fa'afo'i fa'afuase'i.

Manatu e le-feso'ota'i: Mauaina ma Fa'alogona

O mafaufauga e le fa'afeso'ota'i o se ituaiga o manatua e le aofia ai so'o se feso'ota'iga i le va o mea po'o mea na tutupu. E lua ituaiga o manatuaga e le faʻafesoʻotaʻi: masani ma faʻalogona.O le faʻaogaina o se ituaiga o mafaufauga e le faʻafesoʻotaʻi e tupu pe a tatou faʻaaogaina i se faʻamalosi faapitoa.

O se faaaʻoaʻoga, afai tatou te faalogo pea i le leo o le logo, e iʻu lava ina tatou lē toe faalogoina le leo. E mafua ona o lo tatou faiʻai ua masani i le leo o le logo ma taofi le tali atu i ai.Sensitization o se ituaiga o mafaufauga e le faʻafesoʻotaʻi e tupu pe a sili atu ona tatou nofouta i se faʻaosofia faapitoa.

O le isi faʻataʻitaʻiga, afai tatou te faʻaalia pea i le manogi o le amonia, o le a iu lava ina amata ona tatou lagona le maʻi pe a tatou sosogi. E mafua ona o lo tatou faiʻai ua lagona le manogi o le amonia ma amata ona tali atu i ai ma lagona le lelei.

Lomitusi e avea o se Ituaiga o Mafaufauga Soofaatasi

E aofia ai le faagasologa o le aʻoaʻoina ma le manatuaina o foliga o se mea faitino poʻo se meaola. E masani ona vaaia i manu, lea e vave iloa ai e se manu faatoa fanau mai ona iloa ma iloa ona matua.

O Konrad Lorenz o se tagata suʻesuʻe o meaola Siamani na suʻesuʻeina le lolomiina o manu i le 1930s. Na ia iloaina afai e aveese se pepe manu po o se isi manu laiti mai ona matua a o lei maua se avanoa e iloa ai po o ai i latou, o le a mulimuli ane tusia i luga o so o se mea e gaoioi.

Mo se faʻataʻitaʻiga, afai e te aveeseina se toga mai lona tina ona tuʻu lea i totonu o se peni ma isi pato, o le a mulimuli ane tusi e le pato i luga o isi pato ma mulimuli i ai.

Lolomiina e tupu pe a uma ona fanau mai se manu ma fai se pipii i le mea muamua na te vaai i ai. Na iloa e Lorenz o pato pepe fou na fofoa o le a mulimuli i le mea muamua na latou vaʻaia - e masani lava o Lorenz lava ia.

Manatu ma Su'esu'ega Fai'ai

Su'ega Fai'ai Sili

E ui lava i mea tutupu lata mai, o loʻo i ai pea faʻafitauli taua e foia. O le tele o ia mataupu e aofia ai faiga mole mole o le Toe fa'aleleia ma le pala. Fai fa'ata'ita'iga fa'agasologa e fa'aaafia ai le malosi fa'atasi o neu i totonu ole LTP o le hippocampus. I la latou lipoti, Hardt et. (2013) na ta'ua e ui lava o faiga mole mole e aofia ai le fa'avaeina o le LTPC na fa'amatalaina manino, o le pala o le vave ma le tuai o le TPA e tumau pea le le su'esu'eina.

I totonu o le tusiga, o loʻo taʻua ai o loʻo i ai pea faʻafitauli taua e foia i le vaega o Memory. O se tasi o ia fa'afitauli o le pala o le TPA vave ma tuai. E faasino lea i le Transient Presynaptic Acetylcholine release, o se fuataga o le lelei o le synapse e faʻasalalau faailo. O loʻo fautua mai le tusiga e manaʻomia le tele o suʻesuʻega i lenei vaega ina ia faʻaleleia atili ai lo tatou malamalama i le Manatu faʻaaoga la tatou manatua suʻega.

O le isi faʻataʻitaʻiga o le matafaioi a le microglia i le manatuaina. Microglia o sela ia e puipuia le faiʻai mai faʻamaʻi ma faʻamaʻi. Latou te aʻafia foi i le faagasologa o le mumū, lea e manaʻomia mo le faʻamalolo. Ae ui i lea, o suʻesuʻega talu ai nei ua faʻaalia ai e mafai foi e le microglia ona faia se sao i le manatuaina o mea. I se suʻesuʻega a Takahashi et al. (2013), na maua ai le microglia e manaʻomia mo le toe manatua lelei o manatuaga i isumu. E taʻu mai ai o microglia atonu e manaʻomia mo le manatuaina o tagata.

E na o ni faʻataʻitaʻiga se lua o le tele o faʻafitauli o loʻo manaʻomia pea ona foia i le fanua o Memory. Faatasi ai ma le tele o suʻesuʻega, o le a mafai ona tatou malamalama atili pe faʻapefea E galue le mafaufau ma le auala e faʻaleleia ai ai.

O se tasi o fesili taua o loʻo taumafai pea tagata suʻesuʻe e taliina o le auala e fausia ma teuina ai manatuaga umi. E talitonuina e lua ituaiga autu o manatuaga umi: manino ma le manino. O manatuaga manino, e ta'ua fo'i o le fa'amanatu fa'ailoa, o le ituaiga manatua umi e teuina fa'amatalaga e mafai ona manatua ma le iloa. E aofia ai manatuaga o mea moni ma mea na tutupu, faʻapea foʻi ma manatuaga a le tagata lava ia. Implicit memory, i le isi itu, o le ituaiga o manatua umi e teu ai faʻamatalaga e le o manatua lelei. E aofia ai mea e pei o tomai ma mausa.

O loʻo taumafai pea tagata suʻesuʻe e malamalama pe faʻapefea ona fausia ma teuina manatuaga manino ma faʻamaonia. O le tasi manatu e faapea o manatuaga manino o loʻo teuina i totonu o le hippocampus, ae o manatuaga faʻapitoa e teuina i totonu o le cerebellum. Ae ui i lea, o lenei talitonuga e leʻi faʻamaonia. O le isi manatu e faapea o manatuaga manino ma le manino e fausia i auala eseese. Mo se faʻataʻitaʻiga, e mafai ona fausia manatuaga manino e ala i se faʻagasologa o le tuʻufaʻatasia, ae o manatuaga manino e mafai ona fausia e ala i se faʻagasologa o faʻataʻitaʻiga.

E ui lava i le alualu i luma talu ai nei, e tele lava mea e tatau ona aʻoaʻoina pe faʻapefea ona fausia ma teuina manatuaga umi. Faatasi ai ma nisi suʻesuʻega, o le a mafai ona tatou malamalama atili i lenei faiga ma faʻaleleia lo tatou tomai e faʻatupu ma teu ai manatuaga.

E pei ona mafai ona vaʻaia, e tele ituaiga eseese o mafaufauga, e taʻitasi ma a latou lava seti tulaga ese o foliga. O le malamalama i ituaiga eseese o mafaufauga e taua tele mo le malamalama i le auala tatou te manatua ai mea ma le auala e mafai ai ona faʻaleleia o tatou manatua.

O loʻo suʻesuʻeina pea le mealilo i le mafaufau o le tagata, ma e tele mea tatou te le iloa. Ae ui i lea, o nisi mea ua maua e uiga i le auala e galue ai le manatua.

O se tasi o mea taua e malamalama ai e uiga i le manatuaina o le tagata e le naʻo se mea e tasi. O le manatua e faia moni lava i vaega eseese, e tofu lava ma a latou galuega fa'apitoa. O nei vaega e aofia ai le hippocampus, le cerebellum, ma le cortex.

Le Hippocampus

O le hippocampal system e nafa ma le fausiaina o manatuaga fou. E aofia ai foi i le tuufaatasia o manatuaga umi.

  1. O le hippocampus e nafa ma le fausiaina o manatuaga fou
  2. E aofia ai foi i le tuufaatasia o manatuaga umi
  3. O le hippocampus o loʻo i totonu o le ogatotonu o le tino
  4. E taua mo le aoaoina ma le manatua
  5. Fa'aleagaina o le hippocampus e mafai ona mafua ai faafitauli mafaufau

O le Cerebellum

O le cerebellum e nafa ma le teuina o manatuaga umi. O lo tatou cerebellum e tu i le pito i tua o le faiʻai. O le cerebellum e nafa ma le teuina o manatuaga umi E tu i le pito i tua o le faiʻai. O le cerebellum e taua tele mo le aʻoaʻoina o le afi ma le paleni, faʻaleagaina o le cerebellum e mafai ona mafua ai faʻafitauli o le mafaufau ma faʻaletonu gaioiga.

Le Cortex

O le cortex e nafa ma le toe maua mai o manatuaga. O le vaega lea o le faiʻai e faʻaaogaina pe a tatou taumafai e manatua se mea. O le cortex foi e nafa ma o tatou lagona, e aofia ai le vaai, sogisogi, ma le paʻi. O le cortex e nafa ma le maualuga galuega o le mafaufau, e pei o le gauai atu, gagana, ma le vaaiga. O loʻo aʻafia foi le cortex i le toe maua mai o manatuaga.

O le cortex e fausia ai le tele o le tele o le fai'ai E taua mo le mafaufau ma mafaufauga.

le faiʻai e nafa ma o tatou mafaufauga, lagona, ma amioga uma. E nafa foi ma lo tatou manatua. O le faiʻai o se okeni lavelave, ma o loʻo tatou aʻoaʻoina pea e uiga i ana galuega. Peitaʻi, ua tatou iloa e tāua le faiʻai mo le ola o le tagata.

O se tasi o mea manaia e uiga i le manatua e le tagata e le atoatoa. O le mea moni, e masani ona lē maufaatuatuaina le manatuaga a le tagata. E mafua ona o tatou manatua e masani ona aafia i o tatou lagona ma talitonuga. Mo se faʻataʻitaʻiga, o tagata e molimauina se solitulafono e masani ona manatua e ese le mea na tupu nai lo tagata e leʻi molimauina le solitulafono. E mafua ona o latou manatua e aʻafia i latou lagona faʻalagona i le taimi o le mea na tupu.

E ui i ona tulaga lē lelei atoatoa, ae o le mafaufau o le tagata o se tomai ofoofogia lea e mafai ai ona tatou teuina ma manatua le tele o faamatalaga.

Ole fa'atonuga ole fai'ai-komepiuta a Elon Musk e ono mana'omia nisi su'esu'ega ile fa'afefea ona fa'agaioiga fa'ale-aganu'u ituaiga fa'amanatu. O lenei suʻesuʻega o le a fesoasoani ia i tatou e malamalama atili ai pe faʻapefea ona fausia ma teuina manatuaga, lea e taua mo le atinaʻeina o se atinaʻe manuia o faiʻai-komepiuta.

Su'esu'ega Fa'amanatu Umi

O nisi o tagata suʻesuʻe o loʻo suʻesuʻeina mafaufauga umi o Dr. James McGaugh, Dr. Endel Tulving, ma Dr. Brenda Milner.

Dr. James McGaugh o se neuroscientist na faia suʻesuʻega tele i mafaufauga umi. Na ia iloa e iai ituaiga eseese o manatuaga umi, e tofu ma ona uiga uiga ese. Ua ia iloaina foi e mafai ona manatua taimi umi faaleleia e ala i le faaaogaina o masini mnemonic ma faateleina le mafaufau faaosofia.

Endel Tulving o se suega mafaufau psychologist o ia na faia suʻesuʻega tele i le episodic memory (silasila i lalo). Na ia iloa o le episodic memory e aofia ai vaega e lua: o le vaega manatua ma le vaega faʻalauiloa.

O le vaega manatua e faasino i le mafai ona manatua auiliiliga o se mea na tupu, ma o le vaega faʻalauiloa e faʻatatau i le mafai ona manatua o loʻo e manatuaina se mea na tupu.

Na ia mauaina foi lena episodic e mafai ona faaletonu le manatua e ala i le faʻaleagaina o le hippocampus (o se fausaga i le faiʻai e aʻafia i le fausiaina o manatua).

Dr. Brenda Milner o se neuropsychologist na faia suʻesuʻega i le episodic memory ma le amnesia (leai se manatua). Na ia iloa e mafai e tagata e maua i le amnesia ona manatua pea faʻamatalaga o loʻo teuina i semantic memory (silasila i lalo), ae le mafai ona latou manatua faʻamatalaga o loʻo teuina i le episodic memory.

Saini mo MemTrax - Lagolago La Tatou Misiona

 

Su'esu'ega su'esu'e a tupulaga Fa'asino:

-Hardt, O., Wang, Y., & Sheng, M. (2013). O faiga mole mole o le fa'atupuina o manatua. Natura Iloiloga Neuroscience, 14(11), 610-623.

-Takahashi, R., Katagiri, Y., Yokoyama, T., & Miyamoto, A. (2013). Microglia e manaʻomia mo le toe maua manuia o le manatua o le fefe. Natura Fesootaiga, DOI:

Ashford, J. (2014). O aʻoaʻoga o le faʻatulagaina ma le teuina o manatua. Maua mai https://www.ashford.edu/faculty/jashford/theories-of-memory-formation-and-storage

-Ashford, JW (2013). A'oa'oga o le Mafaufau. Maua mai https://www.boundless.com/psychology/textbooks/boundless-psychology-textbook/memory-7/theories-of-memory-31/

-Baddeley, A. (2012). Lou Manatu: Se Taiala a Tagata Fa'aaoga. Lonetona: Robinson.

-Ebbinghaus, H. (2013). Manatu: O se sao i le su'esu'ega o le mafaufau. Niu Ioka: Dover Publications.

-Squire, LR, Wixted, JT (2007). Ole neuroscience ole manatua ole tagata talu mai HM. Iloiloga Faaletausaga o Neuroscience, 30, 259-288. DOI:

-Ebbinghaus, H. (1885). Manatu: O se sao i le su'esu'ega o le mafaufau. Niu Ioka: Dover Publications.

Ashford, J. (2011). Le matafaioi a le medial lobe faaletino i manatuaga manino. Natura Iloiloga Neuroscience, 12(8), 512-524.

I totonu o lenei tusiga, o loʻo talanoaina e Ashford le matafaioi a le medial temporal lobe i le mafaufau manino. Na ia finau e manaʻomia le medial temporal lobe mo le faʻavaeina o manatuaga manino. Na te talanoaina foi le taua o le hippocampus i le fausiaina o manatua.

-Hardt, O., Nader, KA, & Wolf, M. (2013). Manatu faʻamalosia ma toe faʻafouina: o se vaʻaiga synaptic. Tulaga i neurosciences, 36(12), 610-618. doi:S0166-2236(13)00225-0 [pii]

E pei ona mafai ona vaʻaia, e tele ituaiga eseese o mafaufauga, e taʻitasi ma a latou lava seti tulaga ese o foliga. O le malamalama i ituaiga eseese o mafaufauga e taua tele mo le malamalama i le auala tatou te manatua ai mea ma le auala e mafai ai ona faʻaleleia o tatou manatua.

sela fai'ai manatua